Rocznica porozumień sierpniowych |
Niedziela, 02 Wrzesień 2012 21:49 | |||
Rocznica porozumień sierpniowychW tych dniach obchodzimy kolejna rocznicę podpisania porozumień sierpniowych, z których najważniejsze i najbardziej znane było porozumienie podpisane w Gdańsku 31 sierpnia 1980 roku w słynnej sali BHP Stoczni Gdańskiej. Rozpoczął się wtedy w naszym kraju okres kilkunastu miesięcy, określany publicystycznym mianem „karnawału Solidarności”, w którym Polacy wreszcie (w systemie komunistycznym), poczuli, że są prawdziwymi gospodarzami we własnym kraju, że coś od nich zależy, mają realny, a nie tylko propagandowy, wpływ na sprawy państwa. Podpisanie porozumienia w Stoczni Gdańskiej – 31 sierpnia 1980r. Porozumienie to kończyło strajk stoczniowców Stoczni Gdańskiej im. Lenina rozpoczęty 4 sierpnia 1980r. Powodem strajku było zwolnienie z pracy działaczki Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża (organizacji broniącej praw pracowniczych i obywatelskich poza oficjalnymi strukturami związkowymi koncesjonowanymi przez państwo) Anny Walentynowicz. Na jego czele stanął, zwolniony wcześniej, inny działacz Wolnych Związków Zawodowych Lech Wałęsa. W geście solidarności, strajkujących poparli pracownicy innych zakładów Trójmiasta. 18 sierpnia do strajku przystąpili pracownicy stoczni szczecińskiej. W ostatniej dekadzie sierpnia 1980r. do akcji strajkowej przystąpiły zakłady pracy Dolnego (26 sierpnia) i Górnego (28 sierpnia) Śląska. Akcje strajkowe koordynowały powstające w tych regionach Międzyzakładowe Komitety Strajkowe (MKS), które formułowały swoje postulaty strajkowe. Do historii przeszło słynne 21 postulatów MKS w Gdańsku. Miały one częściowo charakter ściśle socjalny, ale odwoływały się też mocno do kwestii praw i wolności obywatelskich i ich rzeczywistego respektowania. Jedna z tablic Postulatów Gdańskich, Pierwszy z 21 postulatów gdańskich brzmiał następująco: Akceptacja niezależnych od partii i pracodawców wolnych związków zawodowych wynikających z ratyfikowanych przez PRL Konwencji nr 87 Międzynarodowej Organizacji Pracy, dotyczących wolności związków zawodowych. Od obietnicy jego realizacji strajkujący uzależniali zakończenie protestu oraz podpisanie porozumień z władzami państwa. Mimo początkowych oporów ze strony władz, nie chcących powołania niezależnej od państwa i partii komunistycznej organizacji robotniczej, podpisane porozumienia zawierały zgodę na powstanie niezależnych związków zawodowych. Otworzyło to drogę do powstania Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”.
Logo NSZZ „Solidarność”. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że władze państwowe, pomimo podpisania porozumienia, w kwestii powstania wolnych związków zawodowych zaczęły się z niego wycofywać. Próbowano narzucić taką interpretację porozumień, zgodnie z którą związki mogły tylko powstawać na terenie regionów, w których te porozumienia podpisano. Gwarancję możliwości tworzenia nowych związków w całym kraju zawarto dopiero 11 września w kolejnej umowie, podpisanej ze strajkującymi w Katowicach. Międzyzakładowe Komitety Strajkowe (MKS) zaczęły przekształcać się w Międzyzakładowe Komitety Założycielskie (MKZ) nowych związków zawodowych. W rodzącym się ruchu związkowym zwyciężyła koncepcja powołania jednolitej, scentralizowanej organizacji związkowej opartej o struktury regionalne z siedzibą w Gdańsku. Na wniosek Karola Modzelewskiego przyjęto nazwę Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”. Tymczasowym organem kierowniczym stała się złożona z przedstawicieli najważniejszych MKZ Krajowa Komisja Porozumiewawcza, na czele której stanął Lech Wałęsa. W szybkim tempie opracowano statut związku i 24 września 1980r. w Sądzie Wojewódzkim w Warszawie złożono wniosek o jego rejestrację. 24 października Sąd Wojewódzki w Warszawie zarejestrował NSZZ „Solidarność”, wprowadzając jednak samowolnie zmiany w jego statucie. Doprowadziło to do wzrostu napięcia między władzą a związkowcami. „Solidarność” ogłosiła nawet gotowość strajkową. Ostatecznie zawarto kompromis i 10 listopada 1980r. Sąd Najwyższy zarejestrował statut „Solidarności” w pierwotnym kształcie. Do nowego związku akces zgłosiło około 10 mln. obywateli.
Przed Sądem Wojewódzkim w Warszawie po złożeniu wniosku o rejestrację „Solidarności” (fot. © L. Biernacki) W tytule artykułu padło sformułowanie porozumienia sierpniowe. Liczba mnoga odnosi się do czterech porozumień zawartych przez władze PRL z komitetami strajkowymi powstałymi w sierpniu 1980 roku. Podpisanie porozumień kończyło akcje strajkowe w całym kraju. Były to (zachowując chronologię wydarzeń): 1. Porozumienie w Szczecinie – 30 sierpnia 1980r., sygnowane przez Mariana Jurczyka (przedstawiciela strajkujących) i Kazimierza Barcikowskiego (z ramienia PZPR);
Podpisanie w kopalni "Manifest Lipcowy" Porozumienia Jastrzębskiego. Gwoli sprawiedliwości należy dodać, że podpisanie porozumień sierpniowych było możliwe, dzięki wcześniejszym (z lipca 1980r.) wydarzeniom na Lubelszczyźnie. Od 8 do 24 lipca 1980r., strajki pracownicze objęły tam ponad 150 zakładów pracy. Bezpośrednią przyczyną ich wybuchu były ogólnie pogarszające się warunki życia a czarę goryczy przelały podwyżki cen żywności w stołówkach zakładowych. Jako pierwsza na Lubelszczyźnie zastrajkowała (8 lipca 1980r.) Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego „PZL-Świdnik”. W jej ślady poszły inne zakłady pracy, w tym te największe jak Fabryka Samochodów Ciężarowych w Lublinie oraz o kluczowym znaczeniu komunikacyjnym, jak strajk w Węźle PKP Lublin. Postulaty strajkujących dotyczyły głównie podwyżki płac oraz zaniedbanych spraw pracowniczych i socjalnych. Dość powszechnie domagano się także ustawowego zagwarantowania wolnych sobót i wyrównania zasiłków rodzinnych do poziomu obowiązującego w milicji i wojsku. Władze państwowe nie zdecydowały się na siłowe rozwiązanie konfliktów i powołały Komisję Rządową do rozpatrzenia postulatów zgłoszonych w lubelskich zakładach pracy. Jej przewodniczącym został Mieczysław Jagielski, członek Biura Politycznego Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (KC PZPR), wicepremier i poseł z województwa lubelskiego. Podpisano porozumienia z załogami strajkujących zakładów uwzględniające, przynajmniej częściowo, ich postulaty. Po raz pierwszy w PRL w sposób pokojowy próbowano rozwiać problemy społeczne, co stało się ważnym precedensem na przyszłość. Mural autorstwa Kamila Kuzko upamiętniający tzw. Lubelski Lipiec
http://www.sierpien1980.pl Dla osób zainteresowanych historią NSZZ „Solidarność” chciałbym polecić internetową Encyklopedię Solidarności będącą znakomitym i wieloaspektowym kompendium wiedzy.
http://www.encyklopedia-solidarnosci.pl W sieci internetowej znalazłem także bardzo interesujący, krótki film dokumentalny zawierający skondensowany, filmowy opis wydarzeń będących przedmiotem tego opracowania. Chciałbym także zachęcić do obejrzenia filmu „Robotnicy ‘80” będącego dokumentalnym zapisem wydarzeń z sierpnia 1980 roku w Stoczni Gdańskiej. Jest to relacja z przebiegu akcji strajkowej oraz toczących się równolegle negocjacji strajkujących z Komisją Rządową. Na zakończenie jeszcze kilka piosenek z tamtego okresu w wykonaniu Macieja Pietrzyka, jednego z bardów Solidarności. W sposób znakomity oddają one atmosferę „tamtych, sierpniowych, dni”. Wojciech Brański
|
|||
Zmieniony: Czwartek, 03 Wrzesień 2015 22:43 |