|
Początek listopada to szczególny czas wspominania naszych zmarłych. Odwiedzamy i porządkujemy groby bliskich, pełni zadumy spacerujemy alejkami cmentarzy, zastanawiamy się nad przemijaniem i kruchością ludzkiego życia. W początkach listopada obchodzimy także jedno z najważniejszych świąt narodowych. Jest nim rocznica odzyskania niepodległości.
11 listopada 1918r. Polska po okresie rozbiorów ponownie powróciła na mapy Europy i Świata. Polacy nigdy nie pogodzili się z utratą niepodległości, wielu z nich oddało życie w walce o wolną ojczyznę. Kolejne dziesiątki tysięcy poległo w okresie I wojny światowej, poprzedzającej odzyskanie niepodległości i w czasie wyrąbywania siłą jej granic w latach 1918-1921. Dlatego też w sposób szczególny dbamy także o groby tych, którzy położyli swoje życie na ołtarzu ojczyzny. Wszędzie możemy spotkać ślady walki i poniesionej ofiary przez tych, często bezimiennych, bohaterów. Szczególnym miejscem, łączącym obie te tradycje: pamięć o zmarłych i cześć oddawana poległym za ojczyznę, jest Grób Nieznanego Żołnierza w Warszawie. Jego historia i symbolika jest głównym tematem tego artykuły. Jego uzupełnieniem będą regionalne odniesienia do głównego tematu. Grób Nieznanego Żołnierza - widok ogólny
(za www.warszawa.wikia.com) Grób - pomnik znajduje się w Warszawie na placu marszałka Józefa Piłsudskiego. Ideą warszawskiego Grobu Nieznanego Żołnierza jest oddanie należnego hołdu wszystkim, którzy poświęcili życie w walce za ojczyznę. Pomysł oddawania hołdu poległym w walkach nieznanym żołnierzom narodził się bezpośrednio po I wojnie światowej we Francji. Inicjatorem powstania Grobu Nieznanego Żołnierza w Paryżu był Fryderyk Simon – działacz i prezes licznych francuskich towarzystw o charakterze patriotycznym. Stracił on w czasie I wojny światowej trzech synów. Nigdy też nie odnalazł ich ciał ani nie dowiedział się, gdzie zostali pochowani. Podjął więc działania mające na celu utworzenie symbolicznego miejsca pamięci, w którym każdy będzie mógł oddać hołd żołnierzom poległym za ojczyznę. Na jego wniosek francuski parlament uchwalił, że takie symboliczne miejsce powstanie, a ciało nieznanego żołnierza zostanie złożone pod paryskim Łukiem Triumfalnym. Ideę tę zrealizowano 28 stycznia 1921r.  Grób Nieznanego Żołnierza – wnętrze, warta honorowa
(wikipedia) W Polsce pierwsze inicjatywy mające na celu stworzenie miejsca upamiętniającego poległych za ojczyznę zrodziły się w 1921r. Chodź pomysł ten spotkał się z powszechną akceptacją, to różne były koncepcje formy i miejsca upamiętnienia. Jako pierwsza pojawiła się inicjatywa zbudowania pomnika-kapliczki w katedrze św. Jana, według projektu Stefana Szyllera. W tym samym czasie Stowarzyszenie „Polski Żałobny Krzyż” oraz grupa wysokich rangą oficerów, z gen. Juliuszem Malczewskim na czele, prowadziła działania nad inną monumentalną formą oddania czci poległym za ojczyzną. Do czasu sporządzenia ostatecznego projektu i jego wykonania zaproponowano przejściowo usypanie olbrzymiego kopca na gruzach fortów Cytadeli nad Wisłą, pomiędzy mostem kolejowym i Bramą Straceń. Na polecenie prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego minister spraw wojskowych gen. Broni Stanisław Szeptycki rozkazem nr 191 powołał 30 listopada 1923r. Tymczasowy Komitet Organizacyjny Budowy Pomnika Nieznanego Żołnierza. Na pierwszym posiedzeniu Komitetu, 7 grudnia 1923r., utworzono trzy grupy robocze: propagandowo-prasową, finansową i artystyczną. Komitet miał przygotować zarys realizacji pomnika, a ostateczną decyzję podjąć miał Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. Działalność Komitetu w roku 1924 nie przyniosła większych efektów – sprawa utknęła. Jak to często bywa, gdy państwo zawodzi inicjatywa przechodzi w ręce obywateli. Podobnie było także w tym przypadku. 2 grudnia 1924r., na placu przed Pałacem Saskim, u stóp pomnika ks. Józefa Poniatowskiego, nieznany fundator złożył płytę z piaskowca o wymiarach 1x2,5 m i grubość 15 cm. Na płycie wykonanej przez zakład kamieniarsko-rzeźbiarski Romana Lubowskiego wyryty był krzyż, oraz słowa: „Nieznanemu Żołnierzowi, poległemu za Ojczyznę”. Tajemnicę anonimowego fundatora odkryto dopiero cztery lata później – okazało się nim zjednoczenie Polskich Stowarzyszeń Rzeczypospolitej. Miejsce złożenia płyty nie było przypadkowe – w okresie międzywojennym w Pałacu Saskim mieścił się Sztab Generalny (od 1930r. Główny) Wojska Polskiego. Można dodać, że podobne inicjatywy miały miejsce w 22 miastach Polski, m. in. w Białymstoku. Opisywane wydarzenie ostatecznie przesądziło o lokalizacji Grobu Nieznanego Żołnierza. Rada Ministrów na posiedzeniu w dniu 25 stycznia 1925r. na wniosek ministra spraw wojskowych gen. Broni Władysława Sikorskiego uchwaliła, że Grób Nieznanego Żołnierza zostanie zlokalizowany w kolumnadzie Pałacu Saskiego, a jego twórcą będzie artysta rzeźbiarz Stanisław Ostrowski.  Kolumnada Pałacu Saskiego w okresie międzywojennym,
miejsce usytuowania Grobu Nieznanego Żołnierza (wikipedia) Trzonem Grobu Nieznanego Żołnierza stały się trzy środkowe arkady kolumnady Pałacu Saskiego. Środkowa była przeznaczona na głęboki na 1,5 m grobowiec. Wnętrze grobowca zostało wyłożone stalowym pancerzem zamykanym stalową płytą z napisem „Dnia 2 XI 1925 roku zostały złożone w tym miejscu zwłoki nieznanego żołnierza polskiego przeniesione z wybranego losem pobojowiska lwowskiego”. Otoczenie grobowca wyłożono czarnym, wypolerowanym granitem, z którym kontrastowała matowa płyta nagrobna z napisem: TU LEŻY ŻOŁNIERZ POLSKI POLEGŁY ZA OJCZYZNĘ. U wezgłowia został zamocowany znicz wykonany w stylu klasycystycznym, który miał formę dwóch czarnych, smukłych aniołów, których złote skrzydła trzymały czaszę znicza. Na sklepieniu ponad płytą grobową znajdował się fresk z wieńcem laurowym i dekorującymi go wstążkami. Pod sklepieniem arkad, po obu stronach płyty, zawieszono dwa metalowe lampiony. Środkową część przestrzeni arkad przeznaczonej na grobowiec oddzielały od reszty granitowe słupki zwieńczone kulami i połączone żeliwnymi prętami. Skrajne ściany ujmujące arkady zdobione były płaskorzeźbami przedstawiającymi sztandary otoczone husarskimi skrzydłami. Elewację przednią stanowiły trzy arkady, w których osadzono kamienne tablice z płaskorzeźbami mieczy ujętych w stylizowane skrzydła husarskie; takie same płaskorzeźby znajdowały się od strony Ogrodu Saskiego. Miejsce przed tymi filarami było przeznaczone dla warty honorowej. Dwa kolejne filary były tłem dla monumentalnych, wykonanych z brązu, klasycystycznych urn ustawionych na marmurowych blokach. Trzy tylne arkady były przesłonięte ozdobnymi kratami. Krata środkowa zwieńczona była orłem. Orzeł był srebrny, ze złotą koroną na głowie i szponami zaciśniętymi na tarczy. Krata po prawej stronie miała centralnie umieszczony Krzyż Walecznych, krata po lewej – Krzyż Virtuti Militari. Na czterech filarach, od strony grobowca zamieszczono cztery czarne, granitowe tablice z wyrytymi polami bitew, obejmującymi dwa okresy: 1914-1920 i 1918-1920. Pod tablicami znajdowały się niewielkie znicze na kamiennych, kwadratowych płytach przypominające formą znicz główny. Znicze pod tablicami były zapalane w dniu rocznicy danej bitwy.  Wygląd Grobu Nieznanego Żołnierza w okresie międzywojennym (wikipedia) Istotą Grobu Nieznanego Żołnierza było pochowanie w nim bezimiennego żołnierza poległego w walkach o niepodległość i granice Rzeczpospolitej. Równolegle ze sprawą budowy Grobu została rozstrzygnięta kwestia wyboru pobojowiska, z którego będą pochodziły jego zwłoki. Postanowiono, że będzie on ekshumowany z wybranego losowo pobojowiska. Listę pobojowisk, liczącą 15 miejsc przygotowało Biuro Historyczne Ministerstwa spraw Wojskowych, kierowane przez gen. Mariana Kukiela. Losowanie pobojowiska miało uroczysty charakter. Dokonał go 4 kwietnia 1925r., w siedzibie Ministerstwa Spraw Wojskowych, kawaler orderu Virtuti Militari ogniomistrz Józef Buczkowski z 14. Pułku Artylerii Polowej. Wybór padł na miasto Lwów. Ustalono, że bezimienny żołnierz zostanie ekshumowany z Cmentarza Orląt we Lwowie, gdzie przeniesiono ciała 275 bezimiennych bohaterów poległych na polu chwały. Czynności ekshumacyjnych podjął się bezinteresownie zakład pogrzebowy Piotra Łopackiego z Warszawy, który dostarczył do Lwowa trzy trumny, w których miały być transportowane zwłoki żołnierza. Nad całością transportu czuwał 40. Pułk Piechoty „Dzieci Lwowskich”. 29 października 1925r. o godzinie 14.30 rozkopano trzy mogiły żołnierskie, na których widniały tabliczki z napisem „Tu leży Nieznany Obrońca Lwowa”. Znajdujące się w trumnach kości nie pozwoliły na jednoznaczne ustalenie, że są to szczątki żołnierskie, z wyjątkiem jednych, które wskazywały na to, że są to zwłoki austriackiego kaprala. W takich okolicznościach podjęto decyzję o rozkopaniu kolejnych trzech grobów. W pierwszej trumnie znaleziono zwłoki sierżanta, w drugiej kaprala, w trzeciej nie było zachowanych żadnych stopni wojskowych, odkryto tam zaś maciejówkę z orzełkiem, co wskazywało na to, że był on ochotnikiem, gdyż żołnierze regularnego wojska nosili rogatywki. Trumny ponownie zamknięto i ustawiono przed cmentarną kaplicą. Wyboru bezimiennego żołnierza dokonała Jadwiga Zarugiewiczowa, której syn poległ na polach Zadwórza i został pochowanego w nieznanym miejscu. Wskazana przez nią trumna kryła doczesne szczątki ochotnika z maciejówką. Lekarz dokonujący oględzin orzekł, że pochowany miał przestrzeloną głowę oraz nogę. Były to przesłanki pozwalające uznać, że poległ na polu chwały, oddając życie za ojczyznę. Na grób, z którego wydobyto nieznanego żołnierza, nałożono płytę jemu poświęconą i upamiętniającą jego przeniesienie do Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie.  Cmentarz Orląt Lwowskich
– wybór Nieznanego Żołnierza przez Jadwigę Zarugiewiczową (wikipedia) Wieczorem trumna została umieszczona w kaplicy obrońców Lwowa, a następnego dnia w uroczystym kondukcie pogrzebowym przetransportowano ciało bezimiennego żołnierza do bazyliki katedralnej. Tam 31 października 1925r. arcybiskup Bolesław Twardowski odprawił pożegnalne nabożeństwo, a po nim kondukt żałobny udał się ulicami Lwowa Po ceremonii w katedrze uformowano kondukt, który ulicami Lwowa udał się na dworzec kolejowy. Na noc trumnę złożono w salonie recepcyjnym dworca i zaciągnięto wartę honorową złożoną z żołnierzy i kolejarzy. Przez całą noc przez dworzec przewijał się tłum ludzi składających bezimiennemu żołnierzowi ostatni hołd. 1 listopada 1925r. o godzinie 8.48 nastąpił odjazd ze Lwowa do Warszawy pociągu nadzwyczajnego. Trumna spoczywała w ostatnim wagonie – tym samym, którym do kraju przyjechały zwłoki Henryka Sienkiewicza. Drzwi wagonu pozostały otwarte na oścież, aby podczas przejazdu trumna była dla wszystkich widoczna. Na trasie przejazdu zaplanowano liczne postoje, dla umożliwienia oddania czci bezimiennemu bohaterowi przez jak największą liczbę mieszkańców kraju.  Przedstawiciele władz z prezydentem Stanisławem Wojciechowskim (pierwszy z prawej)
na czele w kondukcie żałobnym na Placu Zamkowym, 2 listopada 1925r. (NAC) Do Warszawy pociąg dotarł 2 listopada 1925r. w godzinnych rannych. Trumna została złożona na lawecie armatniej zaprzężonej w szóstkę koni. Kondukt żałobny z Dworca Głównego udał się w asyście orkiestry wojskowej, przedstawicieli rządu i wojska oraz tłumów warszawiaków do katedry gdzie oczekiwał na niego biskup polowy Wojska Polskiego Stanisław Gall i gdzie o godzinie 11.00 odbyło się nabożeństwo żałobne z udziałem najwyższych dostojników państwowych. Przybył także nuncjusz papieski Lorenzo Lauri. Po nabożeństwie kondukt żałobny udał się Krakowskim Przedmieściem na Plac Saski. Po drodze konduktowi towarzyszyły tysiące warszawiaków, a nad konduktem przelatywały eskadry samolotów. W kościołach biły dzwony. Laweta z trumną została zatrzymana przed pomnikiem księcia Józefa Poniatowskiego. Kawalerowie Virtuti Militari przenieśli następnie trumnę przed salutującymi oddziałami i złożyli obok miejsca spoczynku. O godz. 13.00, po komendzie dowódcy uroczystości, przy biciu dzwonów kościelnych trumna została opuszczona do grobowca i przykryta. Minister spraw wojskowych generał Władysław Sikorski złożył do grobowca akt erekcyjny oraz 14 urn z ziemią z pozostałych pobojowisk, a także srebrny wieniec od prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i jedwabny całun z wizerunkiem Orła Białego. Akt erekcyjny miał następującą treść: „Naród i rząd Najjaśniejszej Rzeczypospolitej Polskiej z jej prezydentem Stanisławem Wojciechowskim na czele, przy udziale przedstawicieli izb ustawodawczych, duchowieństwa wszech wyznań, wojska, władz państwowych i samorządowych, stowarzyszeń społecznych i licznych tłumów ludu złożył w grobowcu na placu Saskim w stołecznym mieście Warszawie wzniesionym, wydobyte ze wskazanego losem pobojowiska lwowskiego zwłoki żołnierza polskiego, który poległ za Ojczyznę, składając w ten sposób wspólny hołd tysiącom bohaterów, którzy w ciągu stutrzydziestoletniej walki o wolność legli na polu chwały za sprawę narodu.” Minutę po złożeniu trumny do grobowca nastąpiła cisza, przestały bić dzwony i oddano 24 wystrzały honorowej salwy armatniej. Fakt, że uroczystości te odbywały się w dniach 1 i 2 listopada, gdy w sposób szczególny oddajemy cześć i hołd naszym zmarłym, daje im rys chrześcijański, a nie tylko państwowy. Warta przy Grobie Nieznanego Żołnierza w latach 30-tych (wikipedia) Grób Nieznanego Żołnierza po odsłonięciu był miejscem wizyt tysięcy warszawiaków. Przed grobem obowiązywał niepisany zwyczaj zdejmowania nakrycia głowy i pochylania głowy oraz zakaz palenia papierosów i prowadzenia głośnych rozmów. Żołnierzy obowiązywało oddanie honorów poprzez salutowanie, a przy zatrzymaniu – zdjęcie czapki. Z inicjatywy mjr Władysława Dunin-Wąsowicza w rocznice bitew upamiętnionych na płytach pomnikowych organizacje skupiające byłych wojskowych zaciągały 12-godzinne warty w historycznych mundurach danej formacji, która brała udział w bitwie. W marcu 1926r. odbyło się uroczyste przekazanie Grobu Nieznanego Żołnierza pod zarząd Warszawy. Odbywały się przy nim uroczystości rocznicowe oraz defilady wojska w święta narodowe i wojskowe. Wieńce składały oficjalne delegacje państwowe. Ambasador Francji Leon Noël składa wieniec na Grobie Nieznanego Żołnierza, 1935r. (wikipedia) W czasie okupacji niemieckiej Grób Nieznanego Żołnierza był miejscem szczególnie ważnym i czczonym przez Polaków. Przechodzący przed grobem zwyczajowo oddawali mu cześć poprzez prosty gest uchylenia czapki. Często z narażeniem życia, dla podtrzymania ducha narodowego składano na płycie grobu kwiaty. W czasie powstania warszawskiego plac Saski przez cały czas pozostawał w rękach niemieckich. Niemcy zdając sobie sprawę, że Polakom bardzo może zależeć na zdobyciu tego rejonu, rozlokowali tu doborowe jednostki, których potencjał przewyższał możliwości powstańców. 28 grudnia 1944r. oddział niemiecki wysadził w powietrze Pałac Saski. Budynek został zniszczony, ocalały jedynie fragmenty arkad a płyta nagrobna została przysypana gruzem. Pozostałości Grobu Nieznanego Żołnierza po wysadzenie Pałacu Saskiego,
grudzień 1944r. (wikipedia) Po wkroczeniu do Warszawy jednostek I Armii Wojska Polskiego (17 stycznia 1945r.) teren wokół Grobu odgruzowano i podjęto decyzję o jego odbudowie. W listopadzie 1945r. naczelny dowódca Ludowego Wojska Polskiego, marszałek Polski Michał Rola-Żymierski, wydał rozkaz przygotowania projektu odbudowy Grobu Nieznanego Żołnierza i niezwłocznie przystąpiono do jego realizacji. Nad arkadami przywrócono kamienne bazy 8 kolumn oraz ich szczątki, a także kamienne tralki, których część ocalała. Arkady od strony Ogrodu Saskiego zostały wypełnione zdobnymi kratami według projektu Henryka Grunwalda. Na kratach umieszczono najwyższe odznaczenia wojskowe: Krzyż Virtuti Militari, Krzyż Grunwaldu (w centrum) oraz Krzyż Walecznych. Wprowadzone zostały także inne zmiany: starą płytę grobowca zastąpiono nową, zmieniona została forma wiecznego znicza u wezgłowia grobowca, zamiast czterech przedwojennych zniczy przed tablicami wstawiono cztery duże kotły z ziemią z pobojowisk II wojny światowej. Zamontowano także nowe tablice, na których znalazły się nazwy pól bitew z lat II wojny światowej, na których walczyli Polacy. Tablice opisujące lata 1918-1920 znalazły się w Muzeum Wojska Polskiego, natomiast te z lat 1914-1918 zostały wykorzystane ponownie (napisy wyryte na odwrotnych płaszczyznach). Uroczystość odsłonięcia Grobu Nieznanego Żołnierza miała miejsce 8 maja 1946r. o godz. 20.00. W czasie uroczystości złożono do kotłów ziemię z 24 pobojowisk, a ówczesny wiceminister spraw wojskowych gen. dyw. Marian Spychalski zapalił znicz. W dniu następnym, w pierwszą rocznicę zakończenia wojny na plac Zwycięstwa (nowa nazwa placu Saskiego) przybyli przedstawiciele rządu, wojska i zagraniczne delegacje. Poświęcenia Grobu Nieznanego Żołnierza dokonał dziekan Wojska Polskiego ks. płk. Stanisław Warchałowski. Marszałek Polski Michał Rola-Żymierski odczytał akt przekazania grobu pod opiekę społeczeństwu Warszawy. Z tą chwilą przy Grobie Nieznanego Żołnierza został wprowadzony całodobowy posterunek warty honorowej. Zmiany warty odbywają się co godzinę, a każdą niedzielę o godz. 12.00 mają charakter uroczysty. Uroczysta zmiana warty w czasie jednego ze świąt państwowych
(za www.radaopwim.gov.pl) Od czasu odbudowy Grobu po zniszczeniach wojennych był on kilkukrotnie remontowany. 1 lipca 1965r. został uznany za obiekt zabytkowy. Zwiastunem nadchodzących zmian była uroczystość złożenia (18 kwietnia 1989r.) w Grobie Nieznanego Żołnierza ziemi z mogił katyńskich. Po odzyskaniu suwerenności, 11 listopada 1990r. podczas obchodów Święta Niepodległości przywrócono na jego filarach przedwojenne tablice, a 3 maja 1991r., podczas obchodów 200-lecia Konstytucji 3 Maja, odsłonięto 14 kolejnych, nowych tablic przedstawiających miejsca bitew z lat: 972-1683, 1768-1921 i 1939-1945, z czego dwie poświęcone lotnikom i marynarzom. Na jednej z tablic znalazł się Białystok opatrzony datami 22 i 30 VIII 1920r. Jedna z tablic umieszczonych na filarach Grobu Nieznanego Żołnierza, z nazwą Białegostoku (fot. Wojciech Brański) W dni świąt państwowych 3 maja, 15 sierpnia i 11 listopada przy Grobie Nieznanego Żołnierza odbywa się uroczysta zmiana warty honorowej z udziałem wojsk wszystkich rodzajów. W święta 3 maja i 11 listopada w zmianie warty biorą udział także pododdziały Straży Granicznej i Policji. Na co dzień wartę honorową wystawia Batalion Reprezentacyjny Wojska Polskiego. Warta jest pełniona całodobowo i całorocznie. Znaczenie Grobu Nieznanego Żołnierza podkreśla wprowadzony w protokole dyplomatycznym obowiązek odwiedzenia go przez delegacje zagraniczne składające wizyty w Polsce. Jak wspomniano, na początku artykułu w wielu miastach Polski w 1924r. pojawiły się płyty poświęcone nieznanym żołnierzom poległym za ojczyznę, których fundatorzy pozostawali anonimowi. Jednym z tych miast był Białystok. W nocy z 7 na 8 sierpnia 1925r. na skraju lasku zwierzynieckiego znaleziono płytę wykonaną z białego marmuru i opatrzoną napisem: NIEZNANEMU/ ŻOŁNIERZOWI/ WOLNA/ POLSKA/ 1914-1920. 15 sierpnia 1925 roku w trakcie uroczystych obchodów święta Wojska Polskiego Płytę Nieznanego Żołnierza umieszczono na betonowym cokole na Rynku Kościuszki u zbiegu ulic Supraskiej i Lipowej. Pozostawała tam do wybuchu II wojny światowej. We wrześniu 1939r. zdjęto ją z cokołu i ukryto na terenie cmentarza wojskowego Zwierzyńcu. W roku 1988, w 70 rocznicę Odzyskania Niepodległości, płytę ustawiono w głównej alei cmentarza. Tablica ku czci nieznanego żołnierza
na Cmentarzu Wojskowym w Białymstoku (fot. Wojciech Brański) Idea upamiętnienia nieznanych żołnierzy poległych za ojczyznę była realizowana także w mniejszych miejscowościach. Jako przykład, może posłużyć położony niedaleko Białegostoku Supraśl. W 1928r., w 10 rocznicę odzyskania niepodległości, w lasku na skraju tej miejscowości, w miejscu pochówku ofiar I wojny światowej i z okresu 1918-1920 usytuowano pomnik – Grób Nieznanego Żołnierza, opatrzony następującą inskrypcją: „POLEGŁYM W WALCE O WOLNOŚĆ I NIEPODLEGŁOŚĆ. NIEZNANYM, LECZ NIEZAPOMNIANYM.// W HOŁDZIE SPOŁECZNOŚĆ SUPRAŚLA”. Inicjatorką tego pomnika była pani Felicja Wolfówna – społecznik i nauczyciel Szkoły Powszechnej w Supraślu. 
Pomnik poświęcony poległym w walce o wolność i niepodległość w Supraślu
(fot. Kacper Irski) W dzielnicy, w której mieszkam także znajduje się mogiła poświęcona nieznanemu żołnierzowi z okresu walk o niepodległość. Położona jest ona na starym cmentarzu w Starosielcach i kryje ciało nieznanego żołnierza z 1 Pułku Piechoty Legionów, który poległ w walkach o Białystok w dniu 22 sierpnia 1920r. Pochówku dokonał ksiądz Paweł Grzybowski. W przeddzień 85 rocznicy tej bitwy, 21 sierpnia 2005r. nastąpiło odsłonięcie odnowionego nagrobka i okolicznościowej tablicy. 
Grób nieznanego żołnierza 1 Pułku Piechoty Legionów,
Białystok-Starosielce (fot. Wojciech Brański) Kończąc należy dodać, że na bardzo wielu naszych cmentarzach można znaleźć groby nieznanych żołnierzy poległych za ojczyznę, a na każdym z nich palące się znicze i wiązanki kwiatów. Świadczy to dobitnie o naszym szacunku, dla tych którzy oddali życie dla ojczyzny i jest z całą pewnością wyrazem naszego przywiązania do chrześcijańskich wartości. Zapraszam także do lektury innych artykułów o podobnej treści zamieszczonych na stronie internetowej Zespołu Szkół Gastronomicznych.
|
